Η Γέφυρα του Παπά

09/02/2012

Κάποιες φορές σου καρφώνονται κάποια πράγματα στο μυαλό (που δεν είναι πράγματα σύμφωνα με όσα ακούγονται τελευταία) που δε μπορείς να τα βγάλεις με τίποτα. Κάτι τέτοιο έπαθα και γώ όταν για πρώτη φορά έμαθα για τη γέφυρα του Παπά κοντά στο Ωραίο. Σιγά το πράμα θα μου πεις. Μια γέφυρα ε! και;  Κι’ όμως. Κόλλησα και δε ξεκόλλησα παρά μόνο το Σάββατο που μας πέρασε. Ας τα πάρουμε από την αρχή όμως.

Για τη γέφυρα το Παπά έμαθα μέσα από τις σελίδα www.pomakohoria.grόταν έψαχνα πληροφορίες για το ανάγλυφο του Μίθρα που αναφέρω στη προηγούμενη ανάρτηση ΜΙΑ ΒΟΛΤΑ ΣΤΗ ΓΕΙΤΟΝΙΑ ΜΑΣ. Αυτή η ιστοσελίδα, εκτός από ενδιαφέροντα ιστορικά στοιχεία αφιερώνει ένα ολόκληρο tag στα γεφύρια και τα μονοπάτια της ορεινής περιοχής. Μέσα από κει έμαθα για τα ένα σωρό γεφύρια, για  τις διαστάσεις τους, για τον τρόπο που χτιζόταν, για τις ανάγκες που εξυπηρετούσαν, για το δαιδαλώδες δίκτυο των μονοπατιών που ένωναν παλιά τα χωριά και τους οικισμούς, για τις εμπορικές σχέσεις των ανθρώπων πριν από 400-500 χρόνια κ.α. π.χ ποιος θα πίστευε ότι υπάρχει μονοπάτι που ένωνε τη Φιλιππούπολη με το Πόρτο Λάγος ή τη Κομοτηνή και ότι πολλά μονοπάτια είτε ενωνόταν είτε αποτελούσαν μέρος της Εγνατίας Οδού που έφτανε μέχρι τη Κωνσταντινούπολη;

Αλλά ας μη κάνω τον έξυπνο και σφετεριστώ τη μελέτη που έκαναν τα παιδιά του www.pomakohoria.gr,  αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες είστε μόνοι ένα κλίκ μακριά. Βέβαια θα ήταν αδικο να μην αναφέρουμε επίσης και τη σελίδα του Κου Νίκου Κόκκα που επίσης δίνει πάρα πολλές πληροφορίες. Αλλωστε αυτές οι 2 σελίδες περιέχουν και μερικά ίδια στοιχεία και αλληλοσυμπληρώνονται.

Με τη πρώτη συνάντησή μου λοιπόν με τη γέφυρα του Παπά έψαχνα να βρω που είναι και πώς πάς εκεί. Διασταύρωσα με γνωστούς τις πληροφορίες που μου έδιναν καθώς τη θεωρούσα κάτι σαν χαμένη πόλη. Πως μου μπήκε η ιδέα τη φανταζόμουν κάπου απόμακρα σε πυκνή βλάστηση, παρατημένη και χωρίς να είναι γνωστή σε κανένα. Τελικά αποδείχτηκε ότι βρίσκεται σε πολλές άλλες ιστοσελίδες,  σε πολλές φωτογραφίες τουριστικών οδηγών της Ξάνθης, και σε πολλά λευκώματα συλλόγων. Ακόμα και σε φωτογραφία στα εξωτερικά  του Νοσοκομείου μας την βρήκα.

Δε βαριέσαι! Για μένα ήταν το Ελντοράντο  μου και ήθελα οπωσδήποτε να πάω να τη δω με τα ίδια μου τα μάτια. Ο Σάββας μόνο έχει πάει εκεί 3-4 φορές. Και ο Ιμπο που έχει καταγωγή από κει πάνω μου επιβεβαίωσε τις πληροφορίες.

Ο Τάσος μοιραζόταν τις ίδιες ανησυχίες με μένα και αφού όλοι οι υπόλοιποι ήταν «κωλυόμενοι»  κανονίσαμε οι δύο μας τη βόλτα.  Ήταν περίπου  6:30 το πρωί του Σαββάτου. Αφού κάναμε τον απαραίτητο ανεφοδιασμό σε καφέ και τυρόπιτες ξεκινήσαμε. Θέλαμε να περάσουμε τα γνωστά μέρη μέχρι τη Σμίνθη μέσα στο σκοτάδι ώστε να μας προφτάσει το φώς καθώς θα παίρνουμε τον άγνωστο δρόμο προς το Ωραίο. Και για τους δύο μας η περιοχή δεν ήταν τελείως άγνωστη. Είχαμε αναμνήσεις από κάποιες εκδρομές αλλά από τα παιδικά μας χρόνια… πολλά χρόνια πίσω. 

Ο Τάσος ας πούμε θυμόταν τις επισκέψεις και τη φιλοξενία που τύγχαναν στις βόλτες τους στα χωρία με τον πατέρα του και εγώ θυμόμουν την εκδρομή που οργάνωνε κάθε χρόνο στο εκκλησάκι του Αγίου Στυλιανού ο Κυρ Στέλιος ανήμερα της γιορτής του Αγίου. Μάζευε όλη τη γειτονία και όποιον άλλον ήθελε να πάει με το λεωφορείο του και μας έφερνε στο Ωραίο. Είχαμε και Παπά μαζί μας αφού το εκκλησάκι άνοιγε μόνο τότε. 

Μετά τη Θεία Λειτουργία όλες οι γυναίκες έπαιρναν καλαμποκίσιο αλεύρι από το μπακάλικο του Ωραίου. Ένα ετοιμόρροπο κτήριο απ’ ότι θυμάμαι με μεγάλα μεταλλικά στόρια και ένα ξύλινο πατάρι με τα καλαμποκόσακα. Έκανε χρυσές δουλειές εκείνη τη μέρα.

 

Διασχίσαμε το Ωραίο. Έψαχνα να βρω κάτι που να μοιάζει αλλά τίποτα. Υπάρχει ένα μπακάλικο εκεί που πιθανόν να είναι στη θέση αυτού που θυμόμουν αλλά ούτε ετοιμόρροπο ήταν, ούτε μεγάλη πόρτα με μεταλλικά στόρια είχε ούτε πατάρι μπόρεσα να διακρίνω πίσω από το καινούργιο αλουμινένιο κούφωμα με το διπλό τζάμι. Εξέλιξις!!!

 

Όπως και πριν το Ωραίο ο ορεινός δρόμος συνεχίζει να έχει πολλές στροφές. Είναι χαρακτηριστικές 2 μεγάλες «φουρκέτες» και να σου η μικρή καφέ πινακίδα με τα κίτρινα γράμματα που μας δείχνει τη κατεύθυνση προς τον νερόμυλο. 

Ούτε 4 χιλιόμετρα μετά το Ωραίο. Ένας κατηφορικός χωματόδρομος 200-300 μέτρων είναι το τελευταίο κομμάτι. Δεν είναι δύσκολο να τον περάσεις με συμβατικό όχημα αλλά λυπάσαι το αυτοκίνητο που ξύνεται από τα τσαλιά και τα κλαδιά. Αν ξέραμε πόσο κοντά ήταν θα αφήναμε το αμάξι εκεί πάνω και θα κατεβαίναμε με τα πόδια. Άλλωστε ο Σάββας και ο Ιμπο μας είχαν ενημερώσει πόσο κοντά από εκεί είναι η γέφυρα.

 Ο χωματόδρομος καταλήγει μέσα στη αυλή του μύλου. Ο ίδιος ο μύλος είναι ενα παλιό πετρόχτιστο οίκημα που το έλεγες και εγκαταλειμμένο. Η κλειδαριά στη πόρτα όμως έλεγε το αντίθετο. Μία μικρή παράγκα παραδίπλα για να ξεκουράζεται ο μυλωνάς και ένα κιόσκι με ένα μεγάλο τραπέζι για τα γλέντια του. Εκείνη την ώρα δεν ήταν κανένας εκεί. Από την αριστερή μεριά του μύλου έχει φύγει ο σοβάς και φαίνονται η πετροδομή. Από εκεί κατεβαίνει και ο ξύλινος «σωλήνας» για το πλυντήριο. Στη βάση του σωλήνα  μια γούρνα σκαμμένη στο έδαφος με ξύλινη επένδυση αποτελεί το κάδο. Εκεί βάζαν οι νοικοκυρές τις κουβέρτες, τα παπλώματα, τα σκεπάσματα, και ότι άλλο θέλανε και η δύναμη του νερού που έπεφτε από ψηλά έκανε τη δουλεία του. Γνήσιο σαπούνι και μπόλικο πεντακάθαρο νερό. Δε χρειαζόταν τίποτα άλλο. Αριστερά έαν μικρό ρυάκι κατεβαίνει.  Δίπλα από το πλυντήριο και από κάτω στα δεξία, λές και βγαίνει από τα σπλάχνα του μύλου,  το κανάλι , αυτό που οδήγει  το νερό και χτυπάει πάνω στη φτερωτή για να γυρίσουν οι μυλόπετρες. 

 Δίπλα από το μύλο το ποτάμι και 30 μέτρα πιο κάτω… η γέφυρα του Παπά. Μια εντυπωσιακή δίτοξη  πέτρινη γέφυρα που στέκει εκεί,  πάνω από 600 χρόνια όπως λέγεται. 

Θα δανειστώ τη παρακάτω παράγραφο από τη σελίδα www.pomakohoria.gr  για να δώσω κάποια στοιχεία.
 

«Η γέφυρα του παπά είναι δίτοξη με μήκος καταστρώματος 26 μ. και πλάτος 2.20 μ. με προσανατολισμό ΒΑ-ΝΔ (ΒΑ έξοδος προς Ωραίον). Το μεγάλο τόξο έχει μήκος 11.70 μ. και ύψος 6.70 μ. Η κορυφή του τόξου απέχει από το πάνω μέρος του στηθαίου 1.50 μ. Το στηθαίο του καταστρώματος έχει ύψος 30 εκ. Οι πέτρες που έχουν χρησιμοποιηθεί για την καμάρα έχουν μήκος 51 εκ. Το μικρότερο τόξο έχει ύψος 2.50 μ. και μήκος 1.50 μ. Η γωνία όπου συνεχίζει ο ΝΔ πτερυγότοιχος διαμορφώνεται με μια κλειστή καμάρα. Το λιθόστρωτο, που είναι κατασκευασμένο από ακανόνιστα τοποθετημένες πέτρες των γύρω βουνών, πλαισιώνεται με στενές πέτρινες λωρίδες, και είναι σκεπασμένο με χώμα για να διευκολύνεται η διάβαση»

Πάντως αξίζει μια επίσκεψη στη σελίδα για να μάθετε αρκετά πράγματα και όχι μόνο για τα γεφύρια και τους νερόμυλους της περιοχής.

Η γέφυρα του Παπά βρίσκεται πάνω στο Κόσυνθο και ήταν ένα από τα περάσματα από τα ανατολικά πομακοχώρια  προς τα δυτικά και μακρύτερα προς τα Χριστιανικά χωριά. Στη προέκταση της γέφυρα υπάρχει ακόμα το παλιό μονοπάτι που αν το ακολουθήσεις μπορεί να βγεις και μέχρι τη Σταυρούπολη ίσως. Είναι άγνωστο πως πήρε αυτό το όνομα αλλά πιθανολογείται ότι κάποιος Παπάς κάποτε πρέπει να πρωτοστάτησε για να κατασκευαστεί και ίσως βρήκε και τους οικονομικούς πόρους. Κλήθηκαν εξειδικευμένοι μάστορες γιατί η κατασκευή μιας γέφυρας δεν ήταν απλό πράμα. Τα γεφύρια εκείνη την εποχή είχαν πολύ σημαντικό ρόλο στις μεταφορές και συνήθως στη γύρω περιοχή παραμόνευαν ληστές για να χτυπήσουν τα καραβάνια που αναγκαστικά περνούσαν από εκεί. Για αυτό το λόγο σε πολλές γέφυρες επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας βρισκόταν στρατιωτικά φυλάκια για να προστατεύουν τα περάσματα. Επίσης κοντά στις γέφυρες χτιζόταν και οι μύλοι ώστε να είναι κοντά στις κύριες οδικές αρτηρίες και να διευκολύνεται το άλεσμα .  Μη τα ξαναλέμε, περισσότερες πληροφορίες στη σελίδα που υπέδειξα παραπάνω.

Είχε πολύ νερό το ποτάμι εκείνη τη μέρα και δεν υπήρχε τρόπος να πάμε κάτω από τη γέφυρα από εκεί. Ένα μικρό μονοπατάκι ξεκινάει ανάμεσα στο μύλο και στη παράγκα και βγάζει στο ύψωμα πάνω και δεξιά από την αυλή.  Εκεί φάινεται και το καναλάκι που στέλνει το νερό στο μύλο.

Συνεχίσαμε καμιά 100αρία μέτρα στο σύνολο και βρεθήκαμε πάνω από τη γέφυρα. Στην άκρη της γέφυρας μία baruga. Έτσι ονομάζεται στα πομάκικα μια πέτρινη κατασκευή που χρησίμευε σαν ποτίστρα για τα ζώα.  Έσκαβαν μία τρύπα στο χώμα και την έχτιζαν ημικυκλικά με πέτρες για να μη πέφτει το χώμα μέσα.

Πάνω στο κατάστρωμα είχε πιάσει χώμα που από τις βροχές έγινε λάσπη. Έτσι φαινόταν πολύ καθαρά τα ίχνη από κάποιο κοπάδι που προφανώς πέρασε πρόσφατα. Διασχίσαμε τη γέφυρα και βρεθήκαμε από την άλλη πλευρά. Χωρίς στηθαίο παρά μονάχα ένα μικρό πεζουλάκι δεξιά και αριστερά , σε πιάνει και κάποια ανησυχία όπως βλέπεις το νερό ορμητικό να περνάει από κάτω σου. 

 

Στο τελείωμα, πάνω στο κατάστρωμα μια μεγάλη τρύπα σαν σκαμμένη με το χέρι. Στην αρχή σκεφτήκαμε κάποια πρόσχωση αλλά αργότερα μας είπαν ότι είναι έργο χρυσοθήρων.  Έχει μπόλικους από δαύτους εκεί πάνω. Ευδοκιμεί το είδος.

Δεν ακολουθήσαμε το μονοπάτι παρά πήραμε για λίγο παράλληλα προς το ποτάμι και κατεβήκαμε χαμηλά κάτω από τη γέφυρα. Καθόμουν και τη χάζευα. Έστεκε τόσα χρόνια εκεί αγέρωχη κα αντιστεκόταν στις ορέξεις του Κόσυνθου που όπως ξέρουμε μερικές φορές είναι πολύ άγριες. Στο μυαλό μου σχηματιζόταν εικόνες. Εργάτες να παλεύουν με τις πέτρες για το χτίσιμο, κοπάδια ζώων και τσοπαναραίοι, καραβάνια με μουλάρια και καμήλες ακόμα φορτωμένα με εμπορεύματα, έμποροι, στρατιώτες, αγρότες, αγωγιάτες  να διασχίζουν τη γέφυρα, και οι κυράδες στο ποτάμι να πλένουν τα σκεπάσματά τους. Πόσα πόδια τη περπάτησαν. Σε ζευγάρια ή σε τετράδες πρέπει να πέρασαν εκατομμύρια τόσα χρόνια. Και αυτή παρόλη τη ηλικία της στέκει ακόμα εκεί και θα στέκει για πολύ ακόμα από ότι φαίνεται.  

Τι να περιγράψεις, τι να αναλύσεις και τι να πρωτοθαυμάσεις βλέποντας αυτή τη κατασκευή. Τα παιδιά από το www.pomakohoria.gr έκαναν πολύ καλή δουλειά και έχουν δώσει μια άρτια περιγραφή της γέφυρας.

Το αριστερό της τόξο είναι πολύ μικρό σε σχέση με το κύριο άνοιγμα στο κέντρο. Αυτά τα τόξα έχουν διπλή χρησιμότητα. Αφενός βοηθούν στο να περνάει το νερό από εκεί όταν χρειάζεται σε μεγάλες πλημμύρες και αφετέρου στο να ελαττωθεί το βάρος της κατασκευής. Στη δικιά μας περίπτωση βοήθησε να περάσουμε στην άλλη πλευρά. κάτω από τη γέφυρα. Κάποιος είχε κλείσει το άνοιγμα με κάτι σαν ξύλινη σκάλα αλλά βέβαια αυτό δεν ήταν ικανό να μας εμποδίσει.

Ήμασταν προς τη βόρεια πλευρά ανάμεσα στη γέφυρα κα στο μύλο. Τη περιεργαζόμασταν πέτρα προς πέτρα προσπαθώντας να αναγνωρίσουμε τα σημάδια που υπάρχουν πάνω της. Πάνω στη σφήνα, στο «κλειδί» όπως λέγεται αφού αυτό κρατάει όλη τη κατασκευή, το πιο σημαντικό σημάδι της γέφυρας : ένας Σταυρός. Σμιλεμένος στη μεσιανή πέτρα φαίνεται πεντακάθαρα παρά τα χόρτα που προσπαθούν να τον σκεπάσουν. Προφανώς είναι το φυλακτό της γέφυρας, το σημάδι του Θεού για να προστατεύει τη κατασκευή και μάλλον δεν είναι τυχαίο που βρίσκεται από τη πλευρά που έρχεται το νερό. Για να βλέπει στο Σταυρό και να μη πειράζει τη γέφυρα.

Μια πολύ ωραία φωτογραφία του Νίκου Κόκκα από το 2005, δανεισμένη από blog pomakohoria   παρουσιάζει πιο καθαρά στο Σταυρό στο κέντρο, πριν τον σκεπάσουν τα χόρτα.

 

Γενικά αξίζει να επισkευτείτε τις σελίδες της Περιφέρειας και δίνουν πολλές πληροφορίες για τα πομακοχώρια και την ορεινή περιοχή με πολλές φωτογραφίες που έχει επιμεληθεί ο Κος Νίκος και με πολλές περιγραφές. Ξεκινήστε από εδώ .

Οι πληροφορίες για τη γέφυρα μιλάνε και για άλλα σημάδια, μια γυναικεία μορφή ας πούμε από την αντίθετη πλευρά που όσο και αν προσπαθήσαμε δε τη βρήκαμε. Μαρτυρίες λένε ότι παλιότερα φαινόταν καλύτερα αλλά τώρα μάλλον έχει χαθεί από τη πολυκαιρία.

Κάναμε και μια βόλτα γύρω γύρω και δίπλα από το ποτάμι. Καμιά 100αριά μέτρα πιο κάτω ένα ρυάκι από τα δεκάδες καταλήγει μέσα στο ποτάμι. Αυτό το ρυάκι κόβει το μονοπάτι που ανέφερα προηγουμένως αλλά είναι μικρό και δεν υπήρχε λόγος να χτίσουν μία γέφυρα εκεί. Προφανώς το περνούσαν χωρίς πρόβλημα όσο νερό και να είχε.

Δεν είχαμε πολύ ώρα να το διασκεδάσουμε όσο θέλαμε και πήραμε το δρόμο του γυρισμού. Φτάσαμε και πάλι στο μύλο αλλά αυτή τη φορά δεν ήμασταν μόνοι μας. Ο μυλωνάς ο Κος Χαλίλ Σουλειμάν είχε ξεκινήσει τη λειτουργία του μύλου και μάλιστα είχε και πελάτη που έφερε το καλαμπόκι του για άλεσμα. Με αγροτικό αυτοκίνητο αυτή τη φορά και όχι με μουλάρια ή καμήλες όπως παλαιότερα.

Καλημερίσαμε. Ο Κος Χαλίλ άναβε τα το τζάκι εκείνη τη στιγμή ενώ ακουγόταν ο ήχος από τις μυλόπετρες που άλεθαν  το καλαμπόκι. Ο μυλωνάς είναι ένας συμπαθητικότατος  γεροντάκος με πλατύ χαμόγελο και καλή καρδιά. Μας επέτρεψε να βγάλουμε φωτογραφίες από το μύλο, και να φωτογραφίσουμε και τον ίδιο. Ο Τάσος έπιασε φωτογραφικά κάποιες πολύ καλές στιγμές. Εδώ έχω κατεβάσει την ανάλυση αλλά είναι πραγματική μαγεία να βλέπεις σε high definition το αιχμαλωτισμένο καλαμπόκι πριν πέσει στις αχόρταγες ορέξεις της μυλόπετρας και να καταλήγει αλευράκι.  

Ο μυλωνάς ήταν πολύ περήφανος που φωτογραφήθηκε πριν  μερικά χρόνια με το Στρατηγό. Την έχει κορνιζάρει κιόλας.  Μας ζήτησε λοιπόν να τον φωτογραφήσουμε κρατώντας αυτή τη κορνίζα καμαρωτός καμαρωτός. Πώς να του χαλάσουμε χατίρι. 

Μας είπε ιστορίες για το μύλο, για χρυσοθήρες, και για τη περιοχή. Μας είπε και για οικογένειες που τον επισκεφτήκαν και τον ξαναεπισκέυτηκαν και του έφεραν και τις φωτογραφίες που του είχαν βγάλει. Του υποσχεθήκαμε και μείς να ξαναεπιστρέψουμε και να του πάμε τις δικές μας φωτογραφίες.  Όταν του είπα ότι αυτά θα τα βάλουμε στο internet  μου χαμογέλασε και μου είπε : “Εγώ είμαι ήδη στο internet”. Σιγά μη περίμενε εμένα, ο μύλος του και ο ίδιος είναι πασίγνωστος. Έψαξα λοιπόν στο διαδίκτυο. Και πάλι στη σελίδα της περιφέρειας, και πάλι σε φώτο του Νίκου Κόκκα.  Επίσης ο μύλος φιγουράρει σε φώτο στο πολύ ενδιαφέρον λεύκωμα ΘΡΑΚΗ ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ .

 

Μακάρι το blog να πάρει λίγο από τη αίγλη  του μύλου, του μυλωνά και της γέφυρας του Παπά.

Πήραμε το δρόμο της επιστροφής γεμάτοι ικανοποίηση, ιστορίες, όμορφες εικόνες, εμπειρίες και αναμνήσεις. Σε κάποια σημεία σε προκαλούν να βγάλεις φωτογραφίες για να αποτυπώσεςι τη μεγαλοπρέπεια του τοπίου.

 

Πολλά τα νερά στη περιοχή και σχεδόν σε κάθε φουρκέτα ένας μικρός καταρράκτης κατεβαίνει τη πλαγιά. Λίγο πιο κάτω θα ενωθεί με το Κόσυνθο, θα δώσει κίνηση στις μυλόπετρες και θα περάσει κάτω από τη γέφυρα του Παπά και θα μεταφέρει τις ομορφιές που συναντήσαμε μέχρι τη Ξάνθη, τη Βιστωνίδα, το Αιγαίο και πάει λέγοντας,

 

Όσο για εμάς; Τίποτα άλλο παρά να τηρήσουμε την υπόσχεσή μας στον μυλωνά και να του πάμε της φωτογραφίες του. Όχι που θα χάσουμε την ευκαιρία για μια ακόμα υπέροχη βόλτα για ένα ακόμα υπέροχο ταξίδι στο τόπο που η ιστορία μπλέκεται με τη καθημερινότητα και οι εικόνες μένουν στο μυαλό για πάντα.

Α! και αν θέλετε να δείτε τη διαδρομή και τα σημεία που αναφέρω πάνω στο χάρτη κλικ στη σελίδα στο trimbleoutdoors